ลิลิตพระลอ

กล่าวถึงเมืองเหนือสองเมืองที่เป็นศัตรูคู่อริกัน เมืองหนึ่งนั้นมีกษัตริย์พระนามว่า ‘พระลอดิลกราช’ ผู้ครองเมืองแม้นสรวง ส่วนอีกเมืองหนึ่งชื่อว่าเมืองสรอง มีเป็นกษัตริย์นามว่า ‘พิชัยพิษณุกร’

กษัตริย์พิชัยพิษณุกรเป็นกษัตริย์ที่มีพระสิริวรกายงดงามยิ่ง พระองค์มีพระราชธิดาอยู่ 2 พระองค์ คือ ‘พระเพื่อนแก้ว’ และ ‘พระแพงทอง’ องค์น้อง เนื่องด้วยปู่ของธิดาทั้งสองพ่ายแพ้เสียทีข้าศึกจนสวรรคต พระราชธิดาทั้งสองจึงสาบานกับเจ้าย่าว่า เมื่อโตขึ้นจะต้องแก้แค้นให้แก่เมืองสรองให้จงได้ หากผิดคำสาบานจะขอตายด้วยคมดาบอาวุธ

เจ้าย่าจึงออกกลอุบายโดยส่งคนไปสีซอเพื่อพรรณนาความงามของพระเพื่อนกับพระแพงให้พระลอฟัง เพื่อล่อให้พระลอมาที่นี่ แต่แล้วก็มีข่าวว่าทัพเมืองพะเยายกไปตีเมืองแม้นสรวงและลอบปลงพระชนม์พระลอ เมื่อเพื่อนแก้วและแพงทองทราบเรื่อง จึงสั่งให้รื่นและโรยช่วยแก้มนต์โดยใช้วิธีวางประคำไว้ใต้ที่นอนของเพื่อนแก้วกับแพงทอง แต่ก็ไม่ได้ผล รื่นและโรยจึงตัดสินใจไปขอความช่วยเหลือจากปู่เจ้าสมิงพรายในวันก่อนวันฉลองครองราชย์ของกษัตริย์พิชัยพิษณุกร แต่ก็สายไปเพราะปู่เจ้าสมิงพรายมาเข้าทรงเจ้าย่าไปแล้ว จึงหมดหนทางในการแก้ไขกฤตยามนต์โดยสิ้นเชิง นางทั้งสองจึงไปขอให้ปู่เจ้าสมิงพรายช่วยดลให้พระลอมาถึงที่หมายเร็วกว่ากำหนด เพื่อจะได้ทูลเตือนให้กลับเมืองของตนไปเสีย ปู่เจ้าสมิงพรายก็ให้ความช่วยเหลือจนพระลอต้องเสด็จมาเมืองสรองในวันรุ่งขึ้น

ฝ่ายพระลอที่ต้องมนตร์เสน่ห์ของเจ้าย่าและเจ้าสมิงพราย ก็เกิดความรู้สึกอยากทอดพระเนตรพระเพื่อนกับพระแพงขึ้นมาในฉับพลันทันที เมื่อคิดได้ดังนั้นจึงรีบอำลาพระนางบุญเหลือผู้เป็นพระราชมารดา และพระนางลักษณวดีผู้เป็นพระมเหสี เพื่อเสด็จไปยังเมืองสรองพร้อมด้วยนายแก้วนายขวัญผู้เป็นพระพี่เลี้ยงทันที